Ιωάννα Ξέρα:Η Ζωγράφος της Ρούμελης

Ιουνίου 27, 2017

Όταν δει κανείς για πρώτη φορά μια έκθεση ζωγραφικής της Γιάννας Ξέρα, χωρίς να γνωρίζει κανένα άλλο στοιχείο γι’ αυτήν, θα υποθέσεις ότι πρόκειται για μια μεγάλη στην ηλικία αυτοδίδακτη λαϊκή ζωγράφο που αποτυπώνει στο μουσαμά τα προσωπικά της βιώματα. Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη όταν ανακάλυψα ότι αυτή η ναϊφ ζωγράφος είναι μια τριαντάχρονη νέα δυναμική γυναίκα που δημιουργεί με το χρωστήρα έναν κόσμο που, ουσιαστικά, δεν γνώρισε ποτέ, που τον είδε μόνο με τα μάτια της φαντασίας της από διηγήσεις, αναγνώσματα και έρευνες. Γεννήθηκε το 1956 στην Σπερχειάδα της Λαμίας από γονείς αγρότες. Από μικρή ερωτεύτηκε το σχέδιο, το παιχνίδι με τα χρώματα, τη ζωγραφική. Απ’ το χαρτί του τετραδίου πέρασε γρήγορα στο μουσαμά, έχοντας τη συμπαράσταση των γονιών της που είδαν τον ταλέντο της κόρης τους. Στην αρχή της καριέρας της πειραματίστηκε με τη μοντέρνα ζωγραφική, τάση που γρήγορα εγκατέλειψε. «Νιώθηω να χάνω το γνώριμο τόπο της πατρίδας μου», λέει η ίδια. «Η σύγχρονη εποχή μας που χαρατηρίζεται από το πάθος για την ηλεκτρονική και την εμμονή στα τσιμεντόκτιστα κτίρια, στερεί τα μάτια μο από την απόλαυση των παλιών περήφανων αρχοντικών μας, των χαμηλών σπιτιών με τις ασβεστωμένες αυλές και τα χίλια δυο λουλούδια, των γειτονιών με τους καημούς, τις γκρίνιες και τις χαρές τους».
«Η νοσταλγία για τα βουνά, τη φύση, την παλιά ανθρώπινη ζωή είναι τόσο έντονη μέσα μου, που εδώ και λίγα χρόνια, με συντροφιά την ποίηση του Κρυστάλλη και το γνήσιο δημοτικό τραγούδι, περιπλανιέμαι σε χωριά της Ρούμελης. Ζωγραφίζω αυτό που βλέπω, δίνοντας τον τόνο στη εγκατάλειψη αυτών των τόπων, παρουσιάζοντας έτσι ένα δικό μου κόσμο».
Δύσκολη η προσπάθεια για τη νέα ζωγράφο.
Το πείσμα της όμως τη δυναμώνει.
Αντέχει ακόμα, τρέχει, ρωτάει, δημιουργεί και παρουσιάζει σε μας μια αξιέπαινη από κάθε άποψη δουλειά. Χωρίς βοήθεια όμως από πουθενά, μέχρι πότε θα τρέχει;
«Η Γιάννα κάνει μια προσπάθεια που δεν την συναντάς εύκολα», λέει ο φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης Σπύρος Μελετζής, τον οποίο συναντήσαμε στην τελευταία έκθεσή της στην Αθήνα και συνεχίζει: «Παρ’ όλες τις απογοητεύσεις έχει το κουράγιο να ζωγραφίζει ακόμα. Δουλεύει ασταμάτητα και αποτυπώνει δημιουργικά αυτά που βλέπει. Είναι πραγματικά αξιέπαινη».

Τα τοπία της Γιάννας Ξέρα, συνδυασμένα με σκηνές του καθημερινού βίου, της αγροτικής ζωής μιας προβιομηχανικής περιόδου, αποτυπώνουν εικαστικά τον υπαιθριστικό χαρακτήρα και το ύφος μιας Ελλάδας που διατηρείται περισσότερο στις μνήμες, καθώς μέρα με την ημέρα φθίνει. Οι μορφές ωστόσο και τα χρώματα ξαναζωντανεύουν εκείνες τις εικόνες που επιζητούν μιαν ανάλογη διαπραγμάτευση.
Η Γιάννα Ξέρα με τον τρόπο της στιγμιοτυπικής μνημείωσης, ανάλογο με εκείνον που επιχειρούσαν σε υφάντρες του αργαλειού, αλλά και με τον άλλον, που θα επέλεγεη αθωότητα του παιδικού βλέμματος, αναθυμάται τις αλλοτινές ώρες της χαράς και της λύπης, του μόχθου και της ευδαιμονίας, της γιορτής και του πένθους, που εναλλάσσονταν αλληλοδιαδεχομένες η μια την άλλη, όπως οι εποχές του χρόνου ή τα καιρικά φαινόμενα.
Οι ήχοι και οι μυρωδιές στα ζωγραφικά έργα της Γιάννας Ξέρα γίνονται χρώματα, λαμπυρισμοί κ αρώματα μιας συμφιλιωτικής φύσης, που εμπερικλείει όλες τις αντιθέσεις. Τα κοντικά και μακρινά πλάνα των κάμπων, των βουνών και ανθρώπων που έδεσαν τη ζωή τους με τη ζωή των ρυθμών και των αναγκών της γης τους, η ζωγράφος τα επεξεργάζεται όπως και οι μικροτέχνες, προσφέροντάς μας την αισθαντικότητα και την φωταύγεια, μέσα από την ποικιλία των τόνων και των σχεδιαστικών σχηματισμών.
Η αλήθεια γίνεται μύθος στα έργα της και ο μύθος ένα θωπευτικό και οικείο παραμύθι, με τις συμβάσεις και τις παραδοξότητές του, τις αντιθέσεις και τις υπερβάσεις του, μεταγγίζοντάς μας τις αρμονικές ισορροπίες μιας ελεγείας για έναν κόσμο που εξαφανίζεται, παραμένοντας, πλέον στις νοσταλγίες της γαλήνης του.
Αθηνά Σχινά
Κριτικός & Ιστορικός Τέχνης